Dấu hiệu nhận biết chán ăn tâm thần | Safe and Sound

Chán ăn tâm thần là một rối loạn ăn uống đặc trưng bởi sự hạn chế quá mức các thức ăn và nỗi sợ vô lý của sự tăng cân, cũng như sự biến dạng cơ thể. Với loại rối loạn nghiêm trọng này, một người muốn mình có số cân nhẹ nhất có thể. Họ căm ghét đồ ăn và cảm giác thèm ăn của họ giảm đi khi họ ăn ngày càng ít.

Nguyễn Thị Hồng Hạnh | Bác sĩ - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển

1. Chán ăn tâm thần là gì?

Một người mắc chứng chán ăn tâm thần sợ tăng cân đến nỗi họ không thể ăn uống một cách bình thường. Họ có thể sử dụng thuốc ngăn cản cơn thèm ăn, thuốc nhuận tràng, hay thuốc lợi tiểu (để đào thải dung dịch cơ thể), hay tự khiến mình nôn sau các bữa ăn (chứng ăn ói - bulimia nervosa), nhưng họ cũng có thể ăn vô độ (rối loạn ăn vô độ - binge-eating disorder). Có nhiều nhân tố có thể kích hoạt chứng chán ăn tâm thần. Áp lực tại trường học, chẳng hạn như các kỳ thi hoặc việc bị bắt nạt (đặc biệt nếu việc bị bắt nạt do cân nặng hoặc ngoại hình), có thể góp phần tạo nên chứng chán ăn, hoặc áp lực trong các ngành nghề chẳng hạn như múa hay điền kinh, nơi mà một cơ thể thon gọn được xem là “lý tưởng”. Rối loạn chán ăn tâm thần cũng có thể là một phản ứng trước tình trạng căng thẳng trong thời thơ ấu hay thiếu kiểm soát trước những biến cố trong đời sống, chẳng hạn như mất việc, tan vỡ mối quan hệ, hay mất đi một người thương yêu - những điều khiến cho một người áp đặt sự kiểm soát quá mức lên các quá trình bên trong vốn nằm dưới sự kiểm soát của họ.

Ảnh 1: Chán ăn tâm thần là một rối loạn ăn uống đặc trưng bởi sự hạn chế quá mức các thức ăn

Chứng chán ăn tâm thần ảnh hưởng đến nữ giới nhiều hơn nam giới. Nhiều người mắc chứng này có những đặc điểm cá tính và hành vi giống nhau. Họ thường kìm nén cảm xúc, có khuynh hướng trầm cảm và lo âu, thấy khó khăn trong việc xử lý căng thẳng và lo lắng quá mức. Nhiều người đặt ra cho bản thân những mục tiêu nghiêm khắc, đòi hỏi. Họ có thể có cảm giác ám ảnh và cưỡng chế, nhưng không nhất thiết là OCD. Sống với chứng chán ăn có thể khiến việc duy trì các mối quan hệ trở nên khó khăn. Nó cũng có thể gây tác động không thể nào đảo ngược lên cơ thể và gây ra tình trạng vô sinh hay các biến chứng nghiêm trọng trong thời kỳ mang thai.

2. Các triệu chứng của chứng chán ăn tâm thần

Tất cả triệu chứng của chán ăn tâm thần liên quan đến lòng tự tôn, hình ảnh bản thân và cảm xúc, được chia thành 3 dạng chính: nhận thức (cảm giác và tư duy), hành vi và thể chất.

2.1. Triệu chứng nhận thức

Thể hiện nỗi sợ hãi về việc tăng cân và trở nên ám ảnh với ngoại hình của mình.
Tin rằng gầy gò là tốt và đinh ninh rằng mình đang thừa cân.
Đo giá trị bản thân dựa trên cân nặng và ngoại hình.
Ám ảnh về đồ ăn và các hệ quả tiêu cực của việc ăn uống theo sự nhìn nhận của chủ thể.
Trở nên cáu bẳn, thất thường và không có khả năng tập trung (một phần do đói) và điều này ảnh hưởng đến học hành hay công việc.

Ảnh 2: Người bệnh có nỗi sợ hãi về việc tăng cân và trở nên ám ảnh với ngoại hình của mình

2.2. Triệu chứng hành vi

Hành động một cách ám ảnh về đồ ăn và các chế độ ăn, đo đếm lượng calo quá mức. Tránh đồ ăn “béo” và/hoặc chỉ ăn các loại đồ ăn ít calo. Có thể bỏ bữa.
Tránh ăn trước mặt người khác và/hoặc nôn sau khi ăn.
Nói dối về việc họ ăn bao nhiêu.
Liên tục đo chỉ số cân nặng của mình và kiểm tra ngoại hình qua gương.
Tập luyện một cách ám ảnh.
Trở nên thu mình trong tương tác xã hội.

2.3. Triệu chứng thể chất

Sự giảm cân rõ ràng.
Kinh nguyệt không đều hay mất kinh nghiệm.
Sức khỏe răng miệng kém và hơi thở có mùi hôi do nôn liên tục.
Những sợi lông “tơ” mềm mọc trên cơ thể, trong khi đó tóc lại rụng.
Khó ngủ nhưng lại rất mệt.
Yếu ớt, choáng váng, chóng mặt.
Bị đau bụng, táo bón và chướng bụng.
Bàn tay và bàn chân sưng phồng.